容斋四笔 卷十一
容斋四笔 卷十一
熙宁司农牟利
【原文】
熙宁、元丰中,聚敛之臣,专务以利为国,司农遂粥①天下祠庙。官既得钱,听民为贾区,庙中慢侮秽践②,无所不至。南京有阏伯、微子③两庙,一岁所得不过七八千,张文定公判应天府,上言曰:“宋王业所基也,而以火王。阏伯封于商丘,以主大火,微子为宋始封,此二祠者独不可免乎!乞以公使库钱代其岁入。”神宗震怒,批出曰:“慢神辱国,无甚于斯!”于是天下祠庙皆得不粥。
又有议前代帝王陵寝,许民请射耕垦,司农可之,唐之诸陵,因此悉见芟刈。昭陵乔木,剪伐无遗。御史中丞邓润甫言:“熙宁著令,本禁樵采,遇郊祀则敕吏致祭,德意可谓远矣。小人掊克④,不顾大体,使其所得不赀,犹为不可,况至为浅鲜者哉!愿绌⑤创议之人,而一切如故。”于是未耕之地仅得免。
二者可谓前古未有。一日万几,盖无由尽知之也。
【注释】
①粥:古同“鬻”,卖。
②庙中慢侮秽践:祠堂庙宇中的神像及各种设施,任人侮辱践踏。
③微子:名启,纣的庶兄。多次向纣王劝谏,王不听,遂出走。武王克商,他肉袒面缚乞降,后被封于宋。
④掊克:敛财,搜刮。
⑤绌:贬谪。
【译文】
神宗熙宁、元丰年间,那些平日爱财如命的官员,聚敛钱粮不择手段。掌管国家财政的司农决定租赁全国各地的祠堂庙宇。官府为了得到一些钱,就让百姓在祠堂庙宇内设摊叫卖。祠堂庙宇中的神像及各种设施,任人侮辱践踏,而无人过问。南京(今河南商丘)有阏伯庙和微子庙,租赁之后,一年所得不过七八千钱。张方平在任应天府(今河南商丘)时曾经上疏说:“南京是我朝王业根基重地,我朝是以火德为王的。阏伯是轩辕黄帝曾孙帝喾的儿子,受封到商丘,主管大火。微子是纣王庶兄,周武王灭商丘之后,被封于宋(今河南商丘)。而今就连这两个供奉阏伯和微子的祠庙,也不得幸免。恳请朝廷降旨以国家库存钱粮来代替这两个地方每年的收入。”神宗从这一奏折中得知各地祠庙遭到破坏的严重情况,十分恼火,立即批示说:“侮神辱国,莫甚于此。”自此而后,各地的祠庙一如既往,不许人们在这里设摊叫卖。
此外,又有人提出前代帝王陵墓,占地甚广,请准许百姓开垦耕种,司农批准了这一建议。顿时,在前代帝王陵墓所在地的百姓纷纷起来开垦耕种。唐代帝王陵墓上的草木,被铲除一尽,昭陵上高大的树木,亦被砍伐无遗。御史中丞邓润甫得知这种情况后,就给神宗上疏说:“熙宁时的国家法令,本来是禁止打柴的人乱砍乱伐的。每遇在郊外祭祀天地的时候,都要诏令各地官吏前往致祭,朝廷的德意不能说不是深谋远虑、从长计议的。而今那些无耻小人,贪得无厌,不顾大局,他们搜刮所得已难以数计,仍然不以此为满足,何况要叫他们少搜括呢?希望贬斥首先提出准许垦耕前代帝王陵墓的人,恢复旧的制度。”神宗见到此奏之后,立即下令禁止。这样才使未被开垦耕种的帝王陵墓得到幸免。
以上二事,可以说是前所未有。皇上日理万机,哪能什么都知道啊!
东坡诲葛延之
【原文】
江阴葛延之,元符间,自乡县不远万里省苏公①于儋耳,公留之一月。葛请作文之法,诲②之曰:“儋州虽数百家之聚,而州人之所须,取之市而足,然不可徒得也,必有一物以摄之,然后为己用。所谓一物者,钱是也。作文亦然,天下之事散在经、子、史中,不可徒使,必得一物以摄之,然后为己用。所谓一物者,意是也。不得钱不可以取物,不得意不可以用事,此作文之要也。”葛拜其言,而书诸绅。尝以亲制龟冠为献,公受之,而赠以诗曰:“南海神龟三千岁,兆叶朋从生庆喜。智能周物不周身,未死人钻七十二。谁能用尔作小冠,岣嵝耳孙创其制。今君此去宁复来,欲慰相思时整视。”今集中无此诗。葛常之,延之三从弟也。尝见其亲笔。
【注释】
①省苏公:拜谒苏轼。
②诲:教导。
【译文】
江阴葛延之于哲宗元符年间,从乡下不远万里、不辞劳苦来到儋耳(今海南儋县),见到了被朝廷贬斥的苏东坡,虚心向他求教。苏东坡很受感动,留葛延之在这里住了一个月。葛延之问苏东坡:写文章有什么好方法吗?苏东坡耐心引导说:“儋州是一个几百户人家的小城,这里百姓日常所需要的各种用品,都可以从集市上得到,当然不是平白无故就能得到,必须用一样东西去换取,然后才能为自己所有。那么,这一样东西是什么呢?就是钱。写文章也是同样的道理。天下之事,千姿百态。各种材料都分散在经书、子书(诸子百家、笔记小说)及史书之中,虽然可以得到它,可也不能白白地得到使用,也必须先得到一个东西,然后才能把它们攫取过来,为自己所使用。那么,这个东西是什么呢?就是意。得不到钱就不能买到自己需要的物品,没有意也就不能写出文章。这就是写文章的秘诀。”葛延之听了,很受启发,当即拜谢,并把这个秘诀写了下来,转告给各位绅士。他还将亲手制作的龟冠献给了苏东坡,以表示自己的敬意。苏东坡也赋诗回赠。诗中说:“南海神龟三千岁,兆叶朋从生庆喜。智能周物不周身,未死人钻七十二。谁能用尔作小冠,岣嵝耳孙创其制。今君此去宁复来,欲慰相思时整视。”而今所见苏东坡集中没有这首诗。葛常之,为延之的叔伯三弟,曾经见到苏东坡亲笔所写这首诗的真迹。
rong zhai si bi juan shi yi
xi ning si nong mou li
【 yuan wen】
xi ning、 yuan feng zhong, ju lian zhi chen, zhuan wu yi li wei guo, si nong sui zhou① tian xia ci miao。 guan ji de qian, ting min wei jia qu, miao zhong man wu hui jian②, wu suo bu zhi。 nan jing you e bo、 wei zi③ liang miao, yi sui suo de bu guo qi ba qian, zhang wen ding gong pan ying tian fu, shang yan yue:“ song wang ye suo ji ye, er yi huo wang。 e bo feng yu shang qiu, yi zhu da huo, wei zi wei song shi feng, ci er ci zhe du bu ke mian hu! qi yi gong shi ku qian dai qi sui ru。” shen zong zhen nu, pi chu yue:“ man shen ru guo, wu shen yu si!” yu shi tian xia ci miao jie de bu zhou。
you you yi qian dai di wang ling qin, xu min qing she geng ken, si nong ke zhi, tang zhi zhu ling, yin ci xi jian shan yi。 zhao ling qiao mu, jian fa wu yi。 yu shi zhong cheng deng run fu yan:“ xi ning zhu ling, ben jin qiao cai, yu jiao si ze chi li zhi ji, de yi ke wei yuan yi。 xiao ren pou ke④, bu gu da ti, shi qi suo de bu zi, you wei bu ke, kuang zhi wei qian xian zhe zai! yuan chu⑤ chuang yi zhi ren, er yi qie ru gu。” yu shi wei geng zhi di jin de mian。
er zhe ke wei qian gu wei you。 yi ri wan ji, gai wu you jin zhi zhi ye。
【 zhu shi】
① zhou: gu tong“ yu”, mai。
② miao zhong man wu hui jian: ci tang miao yu zhong de shen xiang ji ge zhong she shi, ren ren wu ru jian ta。
③ wei zi: ming qi, zhou de shu xiong。 duo ci xiang zhou wang quan jian, wang bu ting, sui chu zou。 wu wang ke shang, ta rou tan mian fu qi jiang, hou bei feng yu song。
④ pou ke: lian cai, sou gua。
⑤ chu: bian zhe。
【 yi wen】
shen zong xi ning、 yuan feng nian jian, na xie ping ri ai cai ru ming de guan yuan, ju lian qian liang bu ze shou duan。 zhang guan guo jia cai zheng de si nong jue ding zu lin quan guo ge di de ci tang miao yu。 guan fu wei le de dao yi xie qian, jiu rang bai xing zai ci tang miao yu nei she tan jiao mai。 ci tang miao yu zhong de shen xiang ji ge zhong she shi, ren ren wu ru jian ta, er wu ren guo wen。 nan jing( jin he nan shang qiu) you e bo miao he wei zi miao, zu lin zhi hou, yi nian suo de bu guo qi ba qian qian。 zhang fang ping zai ren ying tian fu( jin he nan shang qiu) shi zeng jing shang shu shuo:“ nan jing shi wo chao wang ye gen ji zhong di, wo chao shi yi huo de wei wang de。 e bo shi xuan yuan huang di zeng sun di ku de er zi, shou feng dao shang qiu, zhu guan da huo。 wei zi shi zhou wang shu xiong, zhou wu wang mie shang qiu zhi hou, bei feng yu song( jin he nan shang qiu)。 er jin jiu lian zhe liang ge gong feng e bo he wei zi de ci miao, ye bu de xing mian。 ken qing chao ting jiang zhi yi guo jia ku cun qian liang lai dai ti zhe liang ge di fang mei nian de shou ru。” shen zong cong zhe yi zou zhe zhong de zhi ge di ci miao zao dao po huai de yan zhong qing kuang, shi fen nao huo, li ji pi shi shuo:“ wu shen ru guo, mo shen yu ci。” zi ci er hou, ge di de ci miao yi ru ji wang, bu xu ren men zai zhe li she tan jiao mai。
ci wai, you you ren ti chu qian dai di wang ling mu, zhan di shen guang, qing zhun xu bai xing kai ken geng zhong, si nong pi zhun le zhe yi jian yi。 dun shi, zai qian dai di wang ling mu suo zai di de bai xing fen fen qi lai kai ken geng zhong。 tang dai di wang ling mu shang de cao mu, bei chan chu yi jin, zhao ling shang gao da de shu mu, yi bei kan fa wu yi。 yu shi zhong cheng deng run fu de zhi zhe zhong qing kuang hou, jiu gei shen zong shang shu shuo:“ xi ning shi de guo jia fa ling, ben lai shi jin zhi da chai de ren luan kan luan fa de。 mei yu zai jiao wai ji si tian di de shi hou, dou yao zhao ling ge di guan li qian wang zhi ji, chao ting de de yi bu neng shuo bu shi shen mou yuan lv、 cong chang ji yi de。 er jin na xie wu chi xiao ren, tan de wu yan, bu gu da ju, ta men sou gua suo de yi nan yi shu ji, reng ran bu yi ci wei man zu, he kuang yao jiao ta men shao sou kuo ne? xi wang bian chi shou xian ti chu zhun xu ken geng qian dai di wang ling mu de ren, hui fu jiu de zhi du。” shen zong jian dao ci zou zhi hou, li ji xia ling jin zhi。 zhe yang cai shi wei bei kai ken geng zhong de di wang ling mu de dao xing mian。
yi shang er shi, ke yi shuo shi qian suo wei you。 huang shang ri li wan ji, na neng shen me dou zhi dao a!
dong po hui ge yan zhi
【 yuan wen】
jiang yin ge yan zhi, yuan fu jian, zi xiang xian bu yuan wan li sheng su gong① yu dan er, gong liu zhi yi yue。 ge qing zuo wen zhi fa, hui② zhi yue:“ dan zhou sui shu bai jia zhi ju, er zhou ren zhi suo xu, qu zhi shi er zu, ran bu ke tu de ye, bi you yi wu yi she zhi, ran hou wei ji yong。 suo wei yi wu zhe, qian shi ye。 zuo wen yi ran, tian xia zhi shi san zai jing、 zi、 shi zhong, bu ke tu shi, bi de yi wu yi she zhi, ran hou wei ji yong。 suo wei yi wu zhe, yi shi ye。 bu de qian bu ke yi qu wu, bu de yi bu ke yi yong shi, ci zuo wen zhi yao ye。” ge bai qi yan, er shu zhu shen。 chang yi qin zhi gui guan wei xian, gong shou zhi, er zeng yi shi yue:“ nan hai shen gui san qian sui, zhao ye peng cong sheng qing xi。 zhi neng zhou wu bu zhou shen, wei si ren zuan qi shi er。 shui neng yong er zuo xiao guan, gou lou er sun chuang qi zhi。 jin jun ci qu ning fu lai, yu wei xiang si shi zheng shi。” jin ji zhong wu ci shi。 ge chang zhi, yan zhi san cong di ye。 chang jian qi qin bi。
【 zhu shi】
① sheng su gong: bai ye su shi。
② hui: jiao dao。
【 yi wen】
jiang yin ge yan zhi yu zhe zong yuan fu nian jian, cong xiang xia bu yuan wan li、 bu ci lao ku lai dao dan er( jin hai nan dan xian), jian dao le bei chao ting bian chi de su dong po, xu xin xiang ta qiu jiao。 su dong po hen shou gan dong, liu ge yan zhi zai zhe li zhu le yi ge yue。 ge yan zhi wen su dong po: xie wen zhang you shen me hao fang fa ma? su dong po nai xin yin dao shuo:“ dan zhou shi yi ge ji bai hu ren jia de xiao cheng, zhe li bai xing ri chang suo xu yao de ge zhong yong pin, dou ke yi cong ji shi shang de dao, dang ran bu shi ping bai wu gu jiu neng de dao, bi xu yong yi yang dong xi qu huan qu, ran hou cai neng wei zi ji suo you。 na me, zhe yi yang dong xi shi shen me ne? jiu shi qian。 xie wen zhang ye shi tong yang de dao li。 tian xia zhi shi, qian zi bai tai。 ge zhong cai liao dou fen san zai jing shu、 zi shu( zhu zi bai jia、 bi ji xiao shuo) ji shi shu zhi zhong, sui ran ke yi de dao ta, ke ye bu neng bai bai di de dao shi yong, ye bi xu xian de dao yi ge dong xi, ran hou cai neng ba ta men jue qu guo lai, wei zi ji suo shi yong。 na me, zhe ge dong xi shi shen me ne? jiu shi yi。 de bu dao qian jiu bu neng mai dao zi ji xu yao de wu pin, mei you yi ye jiu bu neng xie chu wen zhang。 zhe jiu shi xie wen zhang de mi jue。” ge yan zhi ting le, hen shou qi fa, dang ji bai xie, bing ba zhe ge mi jue xie le xia lai, zhuan gao gei ge wei shen shi。 ta hai jiang qin shou zhi zuo de gui guan xian gei le su dong po, yi biao shi zi ji de jing yi。 su dong po ye fu shi hui zeng。 shi zhong shuo:“ nan hai shen gui san qian sui, zhao ye peng cong sheng qing xi。 zhi neng zhou wu bu zhou shen, wei si ren zuan qi shi er。 shui neng yong er zuo xiao guan, gou lou er sun chuang qi zhi。 jin jun ci qu ning fu lai, yu wei xiang si shi zheng shi。” er jin suo jian su dong po ji zhong mei you zhe shou shi。 ge chang zhi, wei yan zhi de shu bo san di, zeng jing jian dao su dong po qin bi suo xie zhe shou shi de zhen ji。
免责声明:「容斋四笔 卷十一」本章内容出自「容斋随笔」,文笔优美俱佳,章节内容(即本文)收集于网络,版权归原作者,只代表作者观点和本站无关,如果您认为本站转载侵犯了您的权益,请联系我们删除。