网站首页 > 容斋随笔 > 容斋五笔 卷四

容斋五笔 卷四

容斋五笔 卷四

东坡文章不可学
【原文】
东坡作《盖公堂记》云:“始吾居乡,有病寒而欬者,问诸医,医以为虫①,不治且杀人。取其百金而治之,饮以虫药,攻伐其肾肠,烧灼其体肤,禁切其饮食之美者②。期月而百疾作,内热恶寒而欬不已,垒然真虫者也③。又求于医,医以为热④,授之以寒药,旦朝吐之,莫夜⑤下之,于是始不能食。惧而反之⑥,则钟乳、鸟喙,杂然并进,而漂疽、痈疥、眩瞀⑦之状,无所不至。三易医而病愈甚。里老父教之曰:‘是医之罪、药之过也。子何疾之有?人之生也,以气为主,食为辅。今子终日药不释口⑧,臭味乱于外⑨,而百毒战于内⑩,劳其主,隔其辅,是以病也。子退而休之,谢医却药,而进所嗜,气全而食美矣。则夫药之良者,可以一饮而效。’从之,期月而病良已。昔之为国者亦然。吾观夫秦自孝公以来,至于始皇,立法更制,以镌磨锻炼其民,可谓极矣。萧何、曹参亲见其斫丧之祸,而收其民于百战之余,知其厌苦、憔悴、无聊,而不可与有为也,是以一切与之休息,而天下安。”
是时,熙宁中,公在密州,为此说者,以讽王安石新法也。其议论病之三易,与秦汉之所以兴亡治乱,不过三百言而尽之。

【注释】
①医以为虫:医生认为我肚子里有蛔虫。
②禁切其饮食之美者:禁食一切美味佳肴。
③垒然真虫者也:疲惫不堪好像腹中真有虫子一样。
④医以为热:医生认为是内热。
⑤莫夜:通“暮夜”,晚上。
⑥惧而反之:医生恐惧,则反其道而行之。
⑦眩瞀:眩晕。
⑧药不释口:药不离口。
⑨臭味乱于外:外在的味觉被破坏。
⑩百毒战于内:各种病毒在体内发作。
劳其主:气受劳顿。
隔其辅:食物被阻隔。
立法更制:订立法令,更改制度。
与之休息:与民休息,让百姓休养生息。

【译文】
苏东坡作《盖公堂记》,文章说:“以前我在乡下居住的时候,着了凉而咳嗽,询问医生,医生认为有虫,不治疗就会死人。于是我拿出百金来治疗,喝了打虫药。攻伐肾肠,烧灼体肤,禁食一切美味佳肴。一个月以后各种疾病都发作了,忽冷忽热而咳嗽不已,疲惫不堪像真有虫子一样。又请了一个医生,医生认为是内热,给开了清热药,喝下之后一直吐了一天多,于是饭也吃不下去了。医生害怕了,反过来给开了钟乳、鸟喙等,喝下之后,疖子、疮疥、眩晕等症状,一齐都来了。三次换药而病得越来越厉害,乡里的老人对我说:‘这是医生的责任和吃药的过错。您有什么病?人生在世,以气为主,吃的为辅。现在您一直药不离口,外面的味觉破坏之后,各种病毒发作于体内,气受劳顿,食物被阻,所以真的就病了。您回头体息一下,不找医生,停止服药,喜欢吃什么就吃什么,气全饭也就香了,那时一剂药立即见效。’我听从他的话,一个月后病真的全好了。过去治理天下也是这个理儿。我看秦自孝公以来至于始皇,颁布法令,更改制度,百般地挫磨百姓,可以说已经达到了顶点。萧何、曹参亲眼目睹了秦暴政的祸害,他们在百战之后统治天下,知道人民的疾苦和困顿,知道不能再继续使人民劳作了,于是一切与民休息,从而安定了天下。”
当时是宋神宗熙宁中,东坡先生在密州(今山东诸城一带),他写这篇文章的目的在于讽刺王安石的新法。他议论三次换药及秦汉兴亡的原因,不过短短的三百字就把理说透了。

汉武帝田蚡公孙弘
【原文】
尚论古人者,如汉史所书,于武帝则讥其好大喜功,穷奢极侈,置生民于涂炭;于田蚡则诋其负贵骄溢①,以肺腑②为相,杀窦婴,灌夫;于公孙弘则云:“性意忌③,外宽内深,饰诈钓名④,不为贤大夫所称述。”然以予考之,三君臣者,实有大功于名教⑤。自秦始皇焚书坑儒,六学散缺,高帝初兴,未遑庠序之事⑥,孝惠高后时,公卿皆武力功臣,孝文好刑名⑦,孝景不任儒。至于武帝,田玢为丞相,黜黄、老刑名百家之言,延文学儒者以百数。帝详延天下多闻之士⑧,咸登诸朝,令礼官劝学,讲议洽闻,举遗兴礼⑨,以为天下先。而公孙弘以治⑩《春秋》为丞相,天下学士靡然向风乡。弘为学官,悼道之郁滞,始请为博士官置弟子,郡国有秀才异等,辄以名闻,请著为令。而《诗》、《书》、《易》、《礼》之学,彬彬并兴,使唐、虞、三代以来稽古礼文之事,得以不废。今之所以识圣人至道之要者,实本于此。史称其“罢黜百家,表章《六经》,号令文章,焕焉可述”,盖已不能尽其美。然则武帝奢暴,固贻患于一时;蚡、弘之为人,得罪于公论,而所以扶持圣教者,乃万世之功也。平帝元始诏书,尚能称弘之率下笃俗,但不及此云。

【注释】
①负贵骄溢:仗势骄傲。
②肺腑:外戚。
③性意忌:性格狭隘。
④饰诈钓名:生性狡诈,沽名钓誉。
⑤名教:指以孔子的“正名”思想为主要内容的封建礼教,魏晋南北朝时期该名称出现。
⑥未遑庠序之事:无暇顾及文化教育事业。庠序,代指学校教育。
⑦刑名:刑律。
⑧详延天下多闻之士:广招天下博学多才之士入朝为官。
⑨举遗兴礼:举遗才,兴礼乐。
⑩治:研究、治学。
靡然向风乡:蜂起响应。
道之郁滞:学术荒废。郁滞,停滞不前。
请著为令:请求用法令的形式将这些内容都确定下来。
稽古礼文:稽古,考察古事;礼文,礼乐仪制。
表章:同“表彰”。
焕:光明。
笃俗:笃正社会风气。

【译文】
谈论古人,就像汉代史书所记载的那样,对武帝则讽刺他好大喜功、穷奢极欲,致使人民生灵涂炭;对田蚡则诋毁他仗势骄傲,以外戚为相,杀窦婴、灌夫;对公孙弘则说他:“生性狭隘,表面宽厚,内心促狭,矫饰沽名,为贤大夫所不赞成。”然而在我看来,这君臣三位,实际上对名教都有大功。自秦始皇焚书坑儒,《诗》、《书》、《礼》、《乐》、《易》、《春秋》六艺散缺,高帝建国初起,无暇顾及文化事业,惠帝高后时代,公卿都是些武官功臣,孝文帝好刑名之学,孝景帝不喜欢儒生。至于武帝,用田蚡为相,罢黜黄老刑名百家之学,招揽文学儒生上百人。武帝广招天下多才之士到朝廷,命令礼官鼓励儒学,讲论学术,兴礼乐,举遗才,作为天下的表率。公孙弘于是以治《春秋公羊传》而登上丞相的宝座,天下学士蜂起响应。公孙弘为学官,对于学术荒废感到痛心,请求皇上为博士官置弟子员,地方郡国有秀才异等要上报中央,并请求把这些内容用法律的形式确定下来。《诗》、《书》、《易》、《礼》之学于是彬彬兴起,唐、虞、三代以来的典章制度得以传播下来。现在能够认识圣人之道的基本精神,全靠这些人的努力。史书记载武帝“罢黜百家,表彰儒家《六经》,于是儒学焕然明白”,已经不能把好处全部记述。然而武帝奢侈暴虐,的确给一代人带来灾难;田蚡、公孙弘的为人处世,得罪了社会舆论,但他们扶持圣教,则是万世之功。平帝元始年间的诏书,还能称赞公孙弘率领下属笃正风气,只是没说到这一点罢了。

拼音版对照

rong zhai wu bi juan si

dong po wen zhang bu ke xue
【 yuan wen】
dong po zuo《 gai gong tang ji》 yun:“ shi wu ju xiang, you bing han er?? lu? shou ju jian? jie yun? zi ni? hui wen yi bi shuH∑ hu pai qu? wo??? yuan xi??シテ shen chenΓ? zhao po shuan chen deng?? xin huang? chi? le xie songF dang lu? ruo cang ta? chen que yao??? hui xuan? huan hui ping niao ji bing diS zhi si pian jian? jie yun? qu sao? shi? yuan???┏? lun??? geng ju lun?? xue qiao ji huang cong chang> you? cu? xu? mou you luo⒛ ru geng? you huai⒔???? yao⒂ fu chuo⒀nΒ lie? chu? pao? hui liH? zi jiao?∮? zuo@ gu xi fu tao? hu hai? qie jie? sha⒁┲?? bingW yong wei cang?? ren zhi sheng ye, yi qi wei zhu, shi wei fu。 jin zi zhong ri yao bu shi kou⑧, chou wei luan yu wai⑨, er bai du zhan yu nei⑩, lao qi zhu, ge qi fu, shi yi bing ye。 zi tui er xiu zhi, xie yi que yao, er jin suo shi, qi quan er shi mei yi。 ze fu yao zhi liang zhe, ke yi yi yin er xiao。’ cong zhi, qi yue er bing liang yi。 xi zhi wei guo zhe yi ran。 wu guan fu qin zi xiao gong yi lai, zhi yu shi huang, li fa geng zhi, yi juan mo duan lian qi min, ke wei ji yi。 xiao he、 cao can qin jian qi zhuo sang zhi huo, er shou qi min yu bai zhan zhi yu, zhi qi yan ku、 qiao cui、 wu liao, er bu ke yu you wei ye, shi yi yi qie yu zhi xiu xi, er tian xia an。”
shi shi, xi ning zhong, gong zai mi zhou, wei ci shuo zhe, yi feng wang an shi xin fa ye。 qi yi lun bing zhi san yi, yu qin han zhi suo yi xing wang zhi luan, bu guo san bai yan er jin zhi。

【 zhu shi】
① yi yi wei chong: yi sheng ren wei wo du zi li you hui chong。
② jin qie qi yin shi zhi mei zhe: jin shi yi qie mei wei jia yao。
③ lei ran zhen chong zhe ye: pi bei bu kan hao xiang fu zhong zhen you chong zi yi yang。
④ yi yi wei re: yi sheng ren wei shi nei re。
⑤ mo ye: tong“ mu ye”, wan shang。
⑥ ju er fan zhi: yi sheng kong ju, ze fan qi dao er xing zhi。
⑦ xuan mao: xuan yun。
⑧ yao bu shi kou: yao bu li kou。
⑨ chou wei luan yu wai: wai zai de wei jiao bei po huai。
⑩ bai du zhan yu nei: ge zhong bing du zai ti nei fa zuo。
lao qi zhu: qi shou lao dun。
ge qi fu: shi wu bei zu ge。
li fa geng zhi: ding li fa ling, geng gai zhi du。
yu zhi xiu xi: yu min xiu xi, rang bai xing xiu yang sheng xi。

【 yi wen】
su dong po zuo《 gai gong tang ji》, wen zhang shuo:“ yi qian wo zai xiang xia ju zhu de shi hou, zhe le liang er ke sou, xun wen yi sheng, yi sheng ren wei you chong, bu zhi liao jiu hui si ren。 yu shi wo na chu bai jin lai zhi liao, he le da chong yao。 gong fa shen chang, shao zhuo ti fu, jin shi yi qie mei wei jia yao。 yi ge yue yi hou ge zhong ji bing dou fa zuo le, hu leng hu re er ke sou bu yi, pi bei bu kan xiang zhen you chong zi yi yang。 you qing le yi ge yi sheng, yi sheng ren wei shi nei re, gei kai le qing re yao, he xia zhi hou yi zhi tu le yi tian duo, yu shi fan ye chi bu xia qu le。 yi sheng hai pa le, fan guo lai gei kai le zhong ru、 niao hui deng, he xia zhi hou, jie zi、 chuang jie、 xuan yun deng zheng zhuang, yi qi dou lai le。 san ci huan yao er bing de yue lai yue li hai, xiang li de lao ren dui wo shuo:‘ zhe shi yi sheng de ze ren he chi yao de guo cuo。 nin you shen me bing? ren sheng zai shi, yi qi wei zhu, chi de wei fu。 xian zai nin yi zhi yao bu li kou, wai mian de wei jiao po huai zhi hou, ge zhong bing du fa zuo yu ti nei, qi shou lao dun, shi wu bei zu, suo yi zhen de jiu bing le。 nin hui tou ti xi yi xia, bu zhao yi sheng, ting zhi fu yao, xi huan chi shen me jiu chi shen me, qi quan fan ye jiu xiang le, na shi yi ji yao li ji jian xiao。’ wo ting cong ta de hua, yi ge yue hou bing zhen de quan hao le。 guo qu zhi li tian xia ye shi zhe ge li er。 wo kan qin zi xiao gong yi lai zhi yu shi huang, ban bu fa ling, geng gai zhi du, bai ban di cuo mo bai xing, ke yi shuo yi jing da dao le ding dian。 xiao he、 cao can qin yan mu du le qin bao zheng de huo hai, ta men zai bai zhan zhi hou tong zhi tian xia, zhi dao ren min de ji ku he kun dun, zhi dao bu neng zai ji xu shi ren min lao zuo le, yu shi yi qie yu min xiu xi, cong er an ding le tian xia。”
dang shi shi song shen zong xi ning zhong, dong po xian sheng zai mi zhou( jin shan dong zhu cheng yi dai), ta xie zhe pian wen zhang de mu de zai yu feng ci wang an shi de xin fa。 ta yi lun san ci huan yao ji qin han xing wang de yuan yin, bu guo duan duan de san bai zi jiu ba li shuo tou le。

han wu di tian? gong sun hong
【 yuan wen】
shang lun gu ren zhe, ru han shi suo shu, yu wu di ze ji qi hao da xi gong, qiong she ji chi, zhi sheng min yu tu tan; yu tian? ze di qi fu gui jiao yi①, yi fei fu② wei xiang, sha dou ying, guan fu; yu gong sun hong ze yun:“ xing yi ji③, wai kuan nei shen, shi zha diao ming④, bu wei xian da fu suo cheng shu。” ran yi yu kao zhi, san jun chen zhe, shi you da gong yu ming jiao⑤。 zi qin shi huang fen shu keng ru, liu xue san que, gao di chu xing, wei huang xiang xu zhi shi⑥, xiao hui gao hou shi, gong qing jie wu li gong chen, xiao wen hao xing ming⑦, xiao jing bu ren ru。 zhi yu wu di, tian bin wei cheng xiang, chu huang、 lao xing ming bai jia zhi yan, yan wen xue ru zhe yi bai shu。 di xiang yan tian xia duo wen zhi shi⑧, xian deng zhu chao, ling li guan quan xue, jiang yi qia wen, ju yi xing li⑨, yi wei tian xia xian。 er gong sun hong yi zhi⑩《 chun qiu》 wei cheng xiang, tian xia xue shi mi ran xiang feng xiang。 hong wei xue guan, dao dao zhi yu zhi, shi qing wei bo shi guan zhi di zi, jun guo you xiu cai yi deng, zhe yi ming wen, qing zhu wei ling。 er《 shi》、《 shu》、《 yi》、《 li》 zhi xue, bin bin bing xing, shi tang、 yu、 san dai yi lai ji gu li wen zhi shi, de yi bu fei。 jin zhi suo yi shi sheng ren zhi dao zhi yao zhe, shi ben yu ci。 shi cheng qi“ ba chu bai jia, biao zhang《 liu jing》, hao ling wen zhang, huan yan ke shu”, gai yi bu neng jin qi mei。 ran ze wu di she bao, gu yi huan yu yi shi;?、 hong zhi wei ren, de zui yu gong lun, er suo yi fu chi sheng jiao zhe, nai wan shi zhi gong ye。 ping di yuan shi zhao shu, shang neng cheng hong zhi lv xia du su, dan bu ji ci yun。

【 zhu shi】
① fu gui jiao yi: zhang shi jiao ao。
② fei fu: wai qi。
③ xing yi ji: xing ge xia ai。
④ shi zha diao ming: sheng xing jiao zha, gu ming diao yu。
⑤ ming jiao: zhi yi kong zi de“ zheng ming” si xiang wei zhu yao nei rong de feng jian li jiao, wei jin nan bei chao shi qi gai ming cheng chu xian。
⑥ wei huang xiang xu zhi shi: wu xia gu ji wen hua jiao yu shi ye。 xiang xu, dai zhi xue xiao jiao yu。
⑦ xing ming: xing lv。
⑧ xiang yan tian xia duo wen zhi shi: guang zhao tian xia bo xue duo cai zhi shi ru chao wei guan。
⑨ ju yi xing li: ju yi cai, xing li le。
⑩ zhi: yan jiu、 zhi xue。
mi ran xiang feng xiang: feng qi xiang ying。
dao zhi yu zhi: xue shu huang fei。 yu zhi, ting zhi bu qian。
qing zhu wei ling: qing qiu yong fa ling de xing shi jiang zhe xie nei rong dou que ding xia lai。
ji gu li wen: ji gu, kao cha gu shi; li wen, li le yi zhi。
biao zhang: tong“ biao zhang”。
huan: guang ming。
du su: du zheng she hui feng qi。

【 yi wen】
tan lun gu ren, jiu xiang han dai shi shu suo ji zai de na yang, dui wu di ze feng ci ta hao da xi gong、 qiong she ji yu, zhi shi ren min sheng ling tu tan; dui tian? ze di hui ta zhang shi jiao ao, yi wai qi wei xiang, sha dou ying、 guan fu; dui gong sun hong ze shuo ta:“ sheng xing xia ai, biao mian kuan hou, nei xin cu xia, jiao shi gu ming, wei xian da fu suo bu zan cheng。” ran er zai wo kan lai, zhe jun chen san wei, shi ji shang dui ming jiao dou you da gong。 zi qin shi huang fen shu keng ru,《 shi》、《 shu》、《 li》、《 le》、《 yi》、《 chun qiu》 liu yi san que, gao di jian guo chu qi, wu xia gu ji wen hua shi ye, hui di gao hou shi dai, gong qing dou shi xie wu guan gong chen, xiao wen di hao xing ming zhi xue, xiao jing di bu xi huan ru sheng。 zhi yu wu di, yong tian? wei xiang, ba chu huang lao xing ming bai jia zhi xue, zhao lan wen xue ru sheng shang bai ren。 wu di guang zhao tian xia duo cai zhi shi dao chao ting, ming ling li guan gu li ru xue, jiang lun xue shu, xing li le, ju yi cai, zuo wei tian xia de biao lv。 gong sun hong yu shi yi zhi《 chun qiu gong yang chuan》 er deng shang cheng xiang de bao zuo, tian xia xue shi feng qi xiang ying。 gong sun hong wei xue guan, dui yu xue shu huang fei gan dao tong xin, qing qiu huang shang wei bo shi guan zhi di zi yuan, di fang jun guo you xiu cai yi deng yao shang bao zhong yang, bing qing qiu ba zhe xie nei rong yong fa lv de xing shi que ding xia lai。《 shi》、《 shu》、《 yi》、《 li》 zhi xue yu shi bin bin xing qi, tang、 yu、 san dai yi lai de dian zhang zhi du de yi chuan bo xia lai。 xian zai neng gou ren shi sheng ren zhi dao de ji ben jing shen, quan kao zhe xie ren de nu li。 shi shu ji zai wu di“ ba chu bai jia, biao zhang ru jia《 liu jing》, yu shi ru xue huan ran ming bai”, yi jing bu neng ba hao chu quan bu ji shu。 ran er wu di she chi bao nue, de que gei yi dai ren dai lai zai nan; tian?、 gong sun hong de wei ren chu shi, de zui le she hui yu lun, dan ta men fu chi sheng jiao, ze shi wan shi zhi gong。 ping di yuan shi nian jian de zhao shu, hai neng cheng zan gong sun hong lv ling xia shu du zheng feng qi, zhi shi mei shuo dao zhe yi dian ba le。

免责声明:「容斋五笔 卷四」本章内容出自「容斋随笔」,文笔优美俱佳,章节内容(即本文)收集于网络,版权归原作者,只代表作者观点和本站无关,如果您认为本站转载侵犯了您的权益,请联系我们删除。

容斋五笔 卷四·古诗词文学经典推荐*名著阅读

论语孟子大学中庸尚书礼记诗经孙子兵法乐府诗集婉约词弟子规爱莲说雁门太守行送元二使安西三字经长恨歌唐诗三百首素问尔雅醒世恒言世说新语文心雕龙千字文左传礼记