臣道
人臣之论:有态臣者,有篡臣者,有功臣者,有圣臣者。--内不足使一民, 外不足使距难,百姓不亲,诸侯不信;然而巧敏佞说,善取宠乎上,是态臣者也。 上不忠乎君,下善取誉乎民,不恤公道通义,朋党比周,以环主图私为务,是篡臣 者也。内足使以一民,外足使以距难,民亲之,士信之,上忠乎君,下爱百姓而不 倦,是功臣者也。上则能尊君,下则能爱民,政令教化,刑下如影,应卒遇变,齐 给如响,推类接誉,以待无方,曲成制象,是圣臣者也。故用圣臣者王,用功臣者 强,用篡臣者危,用态臣者亡。态臣用则必死,篡臣用则必危,功臣用则必荣,圣 臣用则必尊。故齐之苏秦,楚之州侯,秦之张仪,可谓态臣者也。韩之张去疾,赵 之奉阳,齐之孟尝,可谓篡臣也。齐之管仲,晋之咎犯,楚之孙叔敖,可谓功臣矣。 殷之伊尹,周之太公,可谓圣臣矣。--是人臣之论也,吉凶贤不肖之极也。必谨 志之!而慎自为择取焉,足以稽矣。
从命而利君谓之顺,从命而不利君谓之谄;逆命而利君谓之忠,逆命而不利君 谓之篡;不恤君之荣辱,不恤国之臧否,偷合苟容以持禄养交而已耳,谓之国贼。 君有过谋过事,将危国家陨社稷之惧也;大臣父兄,有能进言于君,用则可,不用 则去,谓之谏;有能进言于君,用则可,不用则死,谓之争;有能比知同力,率群 臣百吏而相与强君挢君,君虽不安,不能不听,遂以解国之大患,除国之大害,成 于尊君安国,谓之辅;有能抗君之命,窃君之重,反君之事,以安国之危,除君之 辱,功伐足以成国之大利,谓之拂。故谏争辅拂之人,社稷之臣也,国君之宝也, 明君之所尊厚也,而闇主惑君以为己贼也。故明君之所赏,闇君之所罚也;闇君之 所赏,明君之所杀也。伊尹箕子可谓谏矣,比干子胥可谓争矣,平原君之于赵可谓 辅矣,信陵君之于魏可谓拂矣。传曰:“从道不从君。”此之谓也。故正义之臣设, 则朝廷不颇;谏争辅拂之人信,则君过不远;爪牙之士施,则仇雠不作;边境之臣 处,则疆垂不丧,故明主好同而闇主好独,明主尚贤使能而飨其盛,闇主妒贤畏能 而灭其功,罚其忠,赏其贼,夫是之谓至闇,桀纣所以灭也。
事圣君者,有听从无谏争;事中君者,有谏争无谄谀;事暴君者,有补削无挢 拂。迫胁于乱时,穷居于暴国,而无所避之,则崇其美,扬其善,违其恶,隐其败, 言其所长,不称其所短,以为成俗。诗曰:“国有大命,不可以告人,妨其躬身。” 此之谓也。
恭敬而逊,听从而敏,不敢有以私决择也,不敢有以私取与也,以顺上为志, 是事圣君之义也。忠信而不谀,谏争而不谄,挢然刚折端志而无倾侧之心,是案曰 是,非案曰非,是事中君之义也。调而不流,柔而不屈,宽容而不乱,晓然以至道 而无不调和也,而能化易,时关内之,是事暴君之义也。若驭朴马,若养赤子,若 食餧人。故因其惧也而改其过,因其忧也而辨其故,因其喜也而入其道,因其怒也 而除其怨,曲得所谓焉。书曰:“从命而不拂,微谏而不倦,为上则明,为下则逊。” 此之谓也。
事人而不顺者,不疾者也;疾而不顺者,不敬者也;敬而不顺者,不忠者也; 忠而不顺者,无功者也;有功而不顺者,无德者也。故无德之为道也,伤疾、堕功、 灭苦,故君子不为也。
有大忠者,有次忠者,有下忠者,有国贼者:以德覆君而化之,大忠也;以德 调君而辅之,次忠也;以是谏非而怒之,下忠也;不恤君之荣辱,不恤国之臧否, 偷合苟容以持禄养交而已耳,国贼也。若周公之于成王也,可谓大忠矣;若管仲之 于桓公,可谓次忠矣;若子胥之于夫差,可谓下忠矣;若曹触龙之于纣者,可谓国 贼矣。
仁者必敬人。凡人非贤,则案不肖也。人贤而不敬,则是禽兽也;人不肖而不 敬,则是狎虎也。禽兽则乱,狎虎则危,灾及其身矣。诗曰:“不敢暴虎,不敢冯 河。人知其一,莫知其它。战战兢兢--如临深渊,如履薄冰。”此之谓也。故仁 者必敬人。敬人有道,贤者则贵而敬之,不肖者则畏而敬之;贤者则亲而敬之,不 肖者则疏而敬之。其敬一也,其情二也。若夫忠信端悫,而不害伤,则无接而不然, 是仁人之质也。忠信以为质,端悫以为统,礼义以为文,伦类以为理,喘而言,臑 而动,而一可以为法则。诗曰:“不僭不贼,鲜不为则。”此之谓也。
恭敬、礼也;调和、乐也;谨慎、利也;斗怒、害也。故君子安礼乐利,谨慎 而无斗怒,是以百举而不过也。--小人反是。
通忠之顺,权险之平,祸乱之从声,三者非明主莫之能知也。争然后善,戾然 后功,生死无私,致忠而公,夫是之谓通忠之顺,信陵君似之矣。夺然后义,杀然 后仁,上下易位然后贞,功参天地,泽被生民,夫是之谓权险之平,汤武是也。过 而通情,和而无经,不恤是非,不论曲宜,偷合苟容,迷乱狂生,夫是之谓祸乱之 从声,飞廉恶来是也。传曰:“斩而齐,枉而顺,不同而一。”诗曰:“受小球大 球,为下国缀旒。”此之谓也。
ren chen zhi lun: you tai chen zhe, you cuan chen zhe, you gong chen zhe, you sheng chen zhe。-- nei bu zu shi yi min, wai bu zu shi ju nan, bai xing bu qin, zhu hou bu xin; ran er qiao min ning shuo, shan qu chong hu shang, shi tai chen zhe ye。 shang bu zhong hu jun, xia shan qu yu hu min, bu xu gong dao tong yi, peng dang bi zhou, yi huan zhu tu si wei wu, shi cuan chen zhe ye。 nei zu shi yi yi min, wai zu shi yi ju nan, min qin zhi, shi xin zhi, shang zhong hu jun, xia ai bai xing er bu juan, shi gong chen zhe ye。 shang ze neng zun jun, xia ze neng ai min, zheng ling jiao hua, xing xia ru ying, ying zu yu bian, qi gei ru xiang, tui lei jie yu, yi dai wu fang, qu cheng zhi xiang, shi sheng chen zhe ye。 gu yong sheng chen zhe wang, yong gong chen zhe qiang, yong cuan chen zhe wei, yong tai chen zhe wang。 tai chen yong ze bi si, cuan chen yong ze bi wei, gong chen yong ze bi rong, sheng chen yong ze bi zun。 gu qi zhi su qin, chu zhi zhou hou, qin zhi zhang yi, ke wei tai chen zhe ye。 han zhi zhang qu ji, zhao zhi feng yang, qi zhi meng chang, ke wei cuan chen ye。 qi zhi guan zhong, jin zhi jiu fan, chu zhi sun shu ao, ke wei gong chen yi。 yin zhi yi yin, zhou zhi tai gong, ke wei sheng chen yi。-- shi ren chen zhi lun ye, ji xiong xian bu xiao zhi ji ye。 bi jin zhi zhi! er shen zi wei ze qu yan, zu yi ji yi。
cong ming er li jun wei zhi shun, cong ming er bu li jun wei zhi chan; ni ming er li jun wei zhi zhong, ni ming er bu li jun wei zhi cuan; bu xu jun zhi rong ru, bu xu guo zhi zang fou, tou he gou rong yi chi lu yang jiao er yi er, wei zhi guo zei。 jun you guo mou guo shi, jiang wei guo jia yun she ji zhi ju ye; da chen fu xiong, you neng jin yan yu jun, yong ze ke, bu yong ze qu, wei zhi jian; you neng jin yan yu jun, yong ze ke, bu yong ze si, wei zhi zheng; you neng bi zhi tong li, lv qun chen bai li er xiang yu qiang jun jiao jun, jun sui bu an, bu neng bu ting, sui yi jie guo zhi da huan, chu guo zhi da hai, cheng yu zun jun an guo, wei zhi fu; you neng kang jun zhi ming, qie jun zhi zhong, fan jun zhi shi, yi an guo zhi wei, chu jun zhi ru, gong fa zu yi cheng guo zhi da li, wei zhi fu。 gu jian zheng fu fu zhi ren, she ji zhi chen ye, guo jun zhi bao ye, ming jun zhi suo zun hou ye, er? zhu huo jun yi wei ji zei ye。 gu ming jun zhi suo shang,? jun zhi suo fa ye;? jun zhi suo shang, ming jun zhi suo sha ye。 yi yin ji zi ke wei jian yi, bi gan zi xu ke wei zheng yi, ping yuan jun zhi yu zhao ke wei fu yi, xin ling jun zhi yu wei ke wei fu yi。 chuan yue:“ cong dao bu cong jun。” ci zhi wei ye。 gu zheng yi zhi chen she, ze chao ting bu po; jian zheng fu fu zhi ren xin, ze jun guo bu yuan; zhao ya zhi shi shi, ze chou chou bu zuo; bian jing zhi chen chu, ze jiang chui bu sang, gu ming zhu hao tong er? zhu hao du, ming zhu shang xian shi neng er xiang qi sheng,? zhu du xian wei neng er mie qi gong, fa qi zhong, shang qi zei, fu shi zhi wei zhi?, jie zhou suo yi mie ye。
shi sheng jun zhe, you ting cong wu jian zheng; shi zhong jun zhe, you jian zheng wu chan yu; shi bao jun zhe, you bu xue wu jiao fu。 po xie yu luan shi, qiong ju yu bao guo, er wu suo bi zhi, ze chong qi mei, yang qi shan, wei qi e, yin qi bai, yan qi suo chang, bu cheng qi suo duan, yi wei cheng su。 shi yue:“ guo you da ming, bu ke yi gao ren, fang qi gong shen。” ci zhi wei ye。
gong jing er xun, ting cong er min, bu gan you yi si jue ze ye, bu gan you yi si qu yu ye, yi shun shang wei zhi, shi shi sheng jun zhi yi ye。 zhong xin er bu yu, jian zheng er bu chan, jiao ran gang zhe duan zhi er wu qing ce zhi xin, shi an yue shi, fei an yue fei, shi shi zhong jun zhi yi ye。 tiao er bu liu, rou er bu qu, kuan rong er bu luan, xiao ran yi zhi dao er wu bu tiao he ye, er neng hua yi, shi guan nei zhi, shi shi bao jun zhi yi ye。 ruo yu pu ma, ruo yang chi zi, ruo shi? ren。 gu yin qi ju ye er gai qi guo, yin qi you ye er bian qi gu, yin qi xi ye er ru qi dao, yin qi nu ye er chu qi yuan, qu de suo wei yan。 shu yue:“ cong ming er bu fu, wei jian er bu juan, wei shang ze ming, wei xia ze xun。” ci zhi wei ye。
shi ren er bu shun zhe, bu ji zhe ye; ji er bu shun zhe, bu jing zhe ye; jing er bu shun zhe, bu zhong zhe ye; zhong er bu shun zhe, wu gong zhe ye; you gong er bu shun zhe, wu de zhe ye。 gu wu de zhi wei dao ye, shang ji、 duo gong、 mie ku, gu jun zi bu wei ye。
you da zhong zhe, you ci zhong zhe, you xia zhong zhe, you guo zei zhe: yi de fu jun er hua zhi, da zhong ye; yi de tiao jun er fu zhi, ci zhong ye; yi shi jian fei er nu zhi, xia zhong ye; bu xu jun zhi rong ru, bu xu guo zhi zang fou, tou he gou rong yi chi lu yang jiao er yi er, guo zei ye。 ruo zhou gong zhi yu cheng wang ye, ke wei da zhong yi; ruo guan zhong zhi yu huan gong, ke wei ci zhong yi; ruo zi xu zhi yu fu cha, ke wei xia zhong yi; ruo cao chu long zhi yu zhou zhe, ke wei guo zei yi。
ren zhe bi jing ren。 fan ren fei xian, ze an bu xiao ye。 ren xian er bu jing, ze shi qin shou ye; ren bu xiao er bu jing, ze shi xia hu ye。 qin shou ze luan, xia hu ze wei, zai ji qi shen yi。 shi yue:“ bu gan bao hu, bu gan feng he。 ren zhi qi yi, mo zhi qi ta。 zhan zhan jing jing-- ru lin shen yuan, ru lv bo bing。” ci zhi wei ye。 gu ren zhe bi jing ren。 jing ren you dao, xian zhe ze gui er jing zhi, bu xiao zhe ze wei er jing zhi; xian zhe ze qin er jing zhi, bu xiao zhe ze shu er jing zhi。 qi jing yi ye, qi qing er ye。 ruo fu zhong xin duan que, er bu hai shang, ze wu jie er bu ran, shi ren ren zhi zhi ye。 zhong xin yi wei zhi, duan que yi wei tong, li yi yi wei wen, lun lei yi wei li, chuan er yan,? er dong, er yi ke yi wei fa ze。 shi yue:“ bu jian bu zei, xian bu wei ze。” ci zhi wei ye。
gong jing、 li ye; tiao he、 le ye; jin shen、 li ye; dou nu、 hai ye。 gu jun zi an li le li, jin shen er wu dou nu, shi yi bai ju er bu guo ye。-- xiao ren fan shi。
tong zhong zhi shun, quan xian zhi ping, huo luan zhi cong sheng, san zhe fei ming zhu mo zhi neng zhi ye。 zheng ran hou shan, li ran hou gong, sheng si wu si, zhi zhong er gong, fu shi zhi wei tong zhong zhi shun, xin ling jun si zhi yi。 duo ran hou yi, sha ran hou ren, shang xia yi wei ran hou zhen, gong can tian di, ze bei sheng min, fu shi zhi wei quan xian zhi ping, tang wu shi ye。 guo er tong qing, he er wu jing, bu xu shi fei, bu lun qu yi, tou he gou rong, mi luan kuang sheng, fu shi zhi wei huo luan zhi cong sheng, fei lian e lai shi ye。 chuan yue:“ zhan er qi, wang er shun, bu tong er yi。” shi yue:“ shou xiao qiu da qiu, wei xia guo zhui liu。” ci zhi wei ye。
免责声明:「臣道」本章内容出自「荀子」,文笔优美俱佳,章节内容(即本文)收集于网络,版权归原作者,只代表作者观点和本站无关,如果您认为本站转载侵犯了您的权益,请联系我们删除。