幼学琼林 制作
幼学琼林 制作
【原文】
上古结绳记事,仓颉①制字代绳。
龙马负图,伏羲因画八卦;洛龟呈瑞,大禹因列九畴②。
历日是神农所为,甲子乃大挠所作③。
算数作于隶首,律吕造自伶伦④。
甲胄舟车,系轩辕之创造;权量衡度,亦轩辕之立规⑤。
伏羲氏造网罟,教佃渔以赡民用;唐太宗造册籍,编里甲以税田粮⑥。
兴贸易,制耒耜⑦,皆由炎帝;造琴瑟,教嫁娶,乃是伏羲。
冠冕衣裳,至黄帝而始备;桑麻蚕织,自元妃而始兴⑧。
神农尝百草,医药有方;后稷播百谷,粒食攸赖⑨。
燧人氏钻木取火,烹饪初兴;有巢氏构木为巢,宫室始创。
夏禹欲通神祗,因铸镛钟于郊庙;汉明尊崇佛教,始立寺观于中朝⑩。
周公作指南车,罗盘是其遗制;钱乐作浑天仪,历家始有所宗。
阿育王得疾,因造无量宝塔;秦始皇防胡,特筑万里长城。
叔孙通制立朝仪,魏曹丕秩序官品。
周公独制礼乐,萧何造立律条。
尧帝作围棋,以教丹朱;武王作象棋,以象战斗。
文章取士,兴于赵宋;应制以诗,起于李唐。
梨园子弟,乃唐明皇作始;《资治通鉴》,乃司马光所编。
笔乃蒙恬所造,纸乃蔡伦所为。
凡今人之利用,皆古圣之前民。
【注释】
①仓颉:传说中皇帝的史官,创制了文字。
②龙马负图,伏羲因画八卦:传说龙马背着图在黄河中出现,背上有五十五个阴阳点,伏羲氏因此画出八卦。洛龟呈瑞:相传大禹治水时,有神龟负文出现在洛河上。
③神农:传说中古代帝王名。甲子:指用十天干、十二地支计时的方法,传说是黄帝的大臣大挠创制。
④隶首、伶伦:传说都是黄帝手下的大臣。律吕:音乐术语。“六律”、“六吕”的合称,即十二律。
⑤权量衡度:权,秤锤。衡,秤杆。量,计量物体多少的容器。度,计量长短的标准。轩辕:即黄帝。
⑥罟:网的总称。教佃渔以赡民用:教人狩猎、捕鱼来供百姓食用。册籍:指户籍和田亩册。里甲:州县的基层组织。
⑦耒耜:指农具。
⑧冠冕衣裳:帽子衣服。元妃:黄帝的妃子。
⑨攸赖:所依赖。
⑩镛钟:大钟。立寺观于中朝:在中国设立寺庙。
钱乐作浑天仪:浑天仪,我国古代观测天体位置的仪器,为东汉张衡所造,宋元嘉中召钱乐更铸。
无量宝塔:古印度阿育王,传说他得病后,搜罗佛舍利,分诸鬼神在一天一夜造成八万四千座宝塔。佛家称阿育王所建佛塔为无量塔。胡:指匈奴。
叔孙通制立朝仪:汉高祖废去秦朝繁苛的仪法,结果群臣饮酒争功,拔剑喧哗,不成体统。叔孙通向高祖自荐,杂用古礼与秦仪制定朝仪,凡朝会不遵守礼仪的都叫他出去。从此再也没有喧哗失礼的人。秩序官品:九品中正制。
萧何:汉初名相。律条:律例科条,即法令。
丹朱:尧的儿子,因为荒淫无度,尧便制作围棋以陶冶他的性情。
文章取士:宋神宗从王安石之议,更改科举法,罢诗赋、帖经、墨义,专以经义策论试士。应制以诗:奉皇帝之命作诗。
梨园子弟:唐明皇选乐工、宫女数百人,在梨园亲自教他们乐曲,故称梨园子弟。
前民:开创的前人。
【译文】
上古的时候,当时的人们在绳子上打各种绳结,以记载事件。到黄帝时史官仓颉才创造出文字,这时候才开始有了文字的记载。伏羲时有龙马背负太极图自黄河中浮出来,伏羲依据图上的阴阳点画成八卦;大禹治平洪水,洛水中出现了神龟,是吉祥的征兆,大禹按照龟背上的文字,列出洪水范九畴。
历法节气是神农所创。大挠以十天干配上十二地支,造为甲子。算书由隶首所作,音乐律吕是伶伦所造。
甲胄舟车创始于黄帝;权量衡度也是由黄帝首立规模。伏羲氏造了纲罟,教导民众打猎捕鱼;少昊氏作成弧矢,是用他来攻战征伐,制出耒耜来做农器,兴起陶冶来做器皿,创始的都是炎帝;造出琴瑟来调五音,变革婚姻习俗,倡导男聘女嫁,创始的就是伏羲。
冠冕衣裳创自虞舜,至黄帝时才趋完备;采桑养蚕是黄帝元妃嫘祖所发明。神农尝百草,察其药性辨其配伍,始有医药医方;后稷教民众种五谷,粮食依靠此而来。
燧人氏钻木取火,烹饪的方法自此才开始,有了有巢氏的构木为巢,宫室的制度从此创立。夏禹想与天地神灵沟通,因而铸镛钟置放于郊庙中,共铸了九鼎象征九州的情形。汉明帝尊崇佛教,派人去印度求佛经,在中国大兴土木兴建佛寺。
周公发明了指南车,地理师使用的罗盘是其遗制。钱乐铸浑天仪,以此察看天象,历法才有了依据。阿育王因得病,搜罗佛舍利,在一天一夜造成了无量塔。秦始皇为了防止胡人入侵,特意修筑了万里长城。
周公开始制礼作乐,萧何制立千载通行的律令。汉朝初建叔孙通制定朝仪,定出百官朝见的礼仪;魏曹丕定九品中正法,确定了选拔才士任官的等次。 围棋和象棋用途各有不同,围棋可使人收束身心,象棋象征两军对垒退攻守以演习作战。
用诗赋选人才是唐朝的盛典;用文章策论取士始于宋神宗,是宋朝的成规。《资治通鉴》由司马光所编纂;唐明皇精通音律,选宫女乐士在梨园教授,梨园遂成为艺人的别称。
毛笔由蒙恬所造,纸系蔡伦所制,这些都是文房中的贵品。大凡当今人们所用之物,都是古圣先贤所开创,留传下来给百姓使用的。
you xue qiong lin zhi zuo
【 yuan wen】
shang gu jie sheng ji shi, cang jie① zhi zi dai sheng。
long ma fu tu, fu xi yin hua ba gua; luo gui cheng rui, da yu yin lie jiu chou②。
li ri shi shen nong suo wei, jia zi nai da nao suo zuo③。
suan shu zuo yu li shou, lv lv zao zi ling lun④。
jia zhou zhou che, xi xuan yuan zhi chuang zao; quan liang heng du, yi xuan yuan zhi li gui⑤。
fu xi shi zao wang gu, jiao dian yu yi shan min yong; tang tai zong zao ce ji, bian li jia yi shui tian liang⑥。
xing mao yi, zhi lei si⑦, jie you yan di; zao qin se, jiao jia qu, nai shi fu xi。
guan mian yi chang, zhi huang di er shi bei; sang ma can zhi, zi yuan fei er shi xing⑧。
shen nong chang bai cao, yi yao you fang; hou ji bo bai gu, li shi you lai⑨。
sui ren shi zuan mu qu huo, peng ren chu xing; you chao shi gou mu wei chao, gong shi shi chuang。
xia yu yu tong shen zhi, yin zhu yong zhong yu jiao miao; han ming zun chong fo jiao, shi li si guan yu zhong chao⑩。
zhou gong zuo zhi nan che, luo pan shi qi yi zhi; qian le zuo hun tian yi, li jia shi you suo zong。
e yu wang de ji, yin zao wu liang bao ta; qin shi huang fang hu, te zhu wan li chang cheng。
shu sun tong zhi li chao yi, wei cao pi zhi xu guan pin。
zhou gong du zhi li le, xiao he zao li lv tiao。
yao di zuo wei qi, yi jiao dan zhu; wu wang zuo xiang qi, yi xiang zhan dou。
wen zhang qu shi, xing yu zhao song; ying zhi yi shi, qi yu li tang。
li yuan zi di, nai tang ming huang zuo shi;《 zi zhi tong jian》, nai si ma guang suo bian。
bi nai meng tian suo zao, zhi nai cai lun suo wei。
fan jin ren zhi li yong, jie gu sheng zhi qian min。
【 zhu shi】
① cang jie: chuan shuo zhong huang di de shi guan, chuang zhi le wen zi。
② long ma fu tu, fu xi yin hua ba gua: chuan shuo long ma bei zhe tu zai huang he zhong chu xian, bei shang you wu shi wu ge yin yang dian, fu xi shi yin ci hua chu ba gua。 luo gui cheng rui: xiang chuan da yu zhi shui shi, you shen gui fu wen chu xian zai luo he shang。
③ shen nong: chuan shuo zhong gu dai di wang ming。 jia zi: zhi yong shi tian gan、 shi er di zhi ji shi de fang fa, chuan shuo shi huang di de da chen da nao chuang zhi。
④ li shou、 ling lun: chuan shuo dou shi huang di shou xia de da chen。 lv lv: yin le shu yu。“ liu lv”、“ liu lv” de he cheng, ji shi er lv。
⑤ quan liang heng du: quan, cheng chui。 heng, cheng gan。 liang, ji liang wu ti duo shao de rong qi。 du, ji liang chang duan de biao zhun。 xuan yuan: ji huang di。
⑥ gu: wang de zong cheng。 jiao dian yu yi shan min yong: jiao ren shou lie、 bu yu lai gong bai xing shi yong。 ce ji: zhi hu ji he tian mu ce。 li jia: zhou xian de ji ceng zu zhi。
⑦ lei si: zhi nong ju。
⑧ guan mian yi chang: mao zi yi fu。 yuan fei: huang di de fei zi。
⑨ you lai: suo yi lai。
⑩ yong zhong: da zhong。 li si guan yu zhong chao: zai zhong guo she li si miao。
qian le zuo hun tian yi: hun tian yi, wo guo gu dai guan ce tian ti wei zhi de yi qi, wei dong han zhang heng suo zao, song yuan jia zhong zhao qian le geng zhu。
wu liang bao ta: gu yin du e yu wang, chuan shuo ta de bing hou, sou luo fo she li, fen zhu gui shen zai yi tian yi ye zao cheng ba wan si qian zuo bao ta。 fo jia cheng e yu wang suo jian fo ta wei wu liang ta。 hu: zhi xiong nu。
shu sun tong zhi li chao yi: han gao zu fei qu qin chao fan ke de yi fa, jie guo qun chen yin jiu zheng gong, ba jian xuan hua, bu cheng ti tong。 shu sun tong xiang gao zu zi jian, za yong gu li yu qin yi zhi ding chao yi, fan chao hui bu zun shou li yi de dou jiao ta chu qu。 cong ci zai ye mei you xuan hua shi li de ren。 zhi xu guan pin: jiu pin zhong zheng zhi。
xiao he: han chu ming xiang。 lv tiao: lv li ke tiao, ji fa ling。
dan zhu: yao de er zi, yin wei huang yin wu du, yao bian zhi zuo wei qi yi tao ye ta de xing qing。
wen zhang qu shi: song shen zong cong wang an shi zhi yi, geng gai ke ju fa, ba shi fu、 tie jing、 mo yi, zhuan yi jing yi ce lun shi shi。 ying zhi yi shi: feng huang di zhi ming zuo shi。
li yuan zi di: tang ming huang xuan le gong、 gong nv shu bai ren, zai li yuan qin zi jiao ta men le qu, gu cheng li yuan zi di。
qian min: kai chuang de qian ren。
【 yi wen】
shang gu de shi hou, dang shi de ren men zai sheng zi shang da ge zhong sheng jie, yi ji zai shi jian。 dao huang di shi shi guan cang jie cai chuang zao chu wen zi, zhe shi hou cai kai shi you le wen zi de ji zai。 fu xi shi you long ma bei fu tai ji tu zi huang he zhong fu chu lai, fu xi yi ju tu shang de yin yang dian hua cheng ba gua; da yu zhi ping hong shui, luo shui zhong chu xian le shen gui, shi ji xiang de zheng zhao, da yu an zhao gui bei shang de wen zi, lie chu hong shui fan jiu chou。
li fa jie qi shi shen nong suo chuang。 da nao yi shi tian gan pei shang shi er di zhi, zao wei jia zi。 suan shu you li shou suo zuo, yin le lv lv shi ling lun suo zao。
jia zhou zhou che chuang shi yu huang di; quan liang heng du ye shi you huang di shou li gui mo。 fu xi shi zao le gang gu, jiao dao min zhong da lie bu yu; shao hao shi zuo cheng hu shi, shi yong ta lai gong zhan zheng fa, zhi chu lei si lai zuo nong qi, xing qi tao ye lai zuo qi min, chuang shi de dou shi yan di; zao chu qin se lai tiao wu yin, bian ge hun yin xi su, chang dao nan pin nv jia, chuang shi de jiu shi fu xi。
guan mian yi chang chuang zi yu shun, zhi huang di shi cai qu wan bei; cai sang yang can shi huang di yuan fei lei zu suo fa ming。 shen nong chang bai cao, cha qi yao xing bian qi pei wu, shi you yi yao yi fang; hou ji jiao min zhong zhong wu gu, liang shi yi kao ci er lai。
sui ren shi zuan mu qu huo, peng ren de fang fa zi ci cai kai shi, you le you chao shi de gou mu wei chao, gong shi de zhi du cong ci chuang li。 xia yu xiang yu tian di shen ling gou tong, yin er zhu yong zhong zhi fang yu jiao miao zhong, gong zhu le jiu ding xiang zheng jiu zhou de qing xing。 han ming di zun chong fo jiao, pai ren qu yin du qiu fo jing, zai zhong guo da xing tu mu xing jian fo si。
zhou gong fa ming le zhi nan che, di li shi shi yong de luo pan shi qi yi zhi。 qian le zhu hun tian yi, yi ci cha kan tian xiang, li fa cai you le yi ju。 e yu wang yin de bing, sou luo fo she li, zai yi tian yi ye zao cheng le wu liang ta。 qin shi huang wei le fang zhi hu ren ru qin, te yi xiu zhu le wan li chang cheng。
zhou gong kai shi zhi li zuo le, xiao he zhi li qian zai tong xing de lv ling。 han chao chu jian shu sun tong zhi ding chao yi, ding chu bai guan chao jian de li yi; wei cao pi ding jiu pin zhong zheng fa, que ding le xuan ba cai shi ren guan de deng ci。 wei qi he xiang qi yong tu ge you bu tong, wei qi ke shi ren shou shu shen xin, xiang qi xiang zheng liang jun dui lei tui gong shou yi yan xi zuo zhan。
yong shi fu xuan ren cai shi tang chao de sheng dian; yong wen zhang ce lun qu shi shi yu song shen zong, shi song chao de cheng gui。《 zi zhi tong jian》 you si ma guang suo bian zuan; tang ming huang jing tong yin lv, xuan gong nv le shi zai li yuan jiao shou, li yuan sui cheng wei yi ren de bie cheng。
mao bi you meng tian suo zao, zhi xi cai lun suo zhi, zhe xie dou shi wen fang zhong de gui pin。 da fan dang jin ren men suo yong zhi wu, dou shi gu sheng xian xian suo kai chuang, liu chuan xia lai gei bai xing shi yong de。
免责声明:「幼学琼林 制作」本章内容出自「幼学琼林」,文笔优美俱佳,章节内容(即本文)收集于网络,版权归原作者,只代表作者观点和本站无关,如果您认为本站转载侵犯了您的权益,请联系我们删除。