曾国藩家书劝学篇 致诸弟·述求学之方法
劝学篇 致诸弟·述求学之方法
【原文】
四位老弟足下:
九弟行程,计此时可以到家。自任邱发信之后,至今未接到第二封信,不胜悬悬,不知道上有甚艰险否?四弟、六弟院试,计此时应有信,而折差久不见来,实深悬望。
予身体较九弟在京时一样,总以耳鸣为苦。问之吴竹如。云只有静养一法,非药物所能为力。而应酬日繁,予又素性浮躁,何能着实静养?拟搬进内城住,可省一半无谓之往还,现在尚未找得。
予时时日悔,终未能洗涤自新。九弟归去之后,予定刚日读经柔日读史之法。读经常懒散不沉着。读《后汉书》现已丹笔点过八本,虽全不记忆,而较之去年读《前汉书》领会较深。九月十一日起,同课人议每课一文一诗,即于本日申刻用白折写。予文诗极为同课人所赞赏,然予于八股绝无实学,虽感诸君奖借之殷,实则自愧愈深也。待下次折差来,可付课文数篇回家。予居家懒做考差工夫,即借此以磨砺考具,或亦不至临场窘迫耳。
吴竹如近日往来极密,来则作竟日之谈,所言皆身心国家①大道理。渠言有窦兰泉者,云南人,见道极精当平实,窦亦深知予者,彼此现尚未拜往。竹如必要予搬进城住,盖城内镜海先生可以师事,倭艮峰先生、窦兰泉可以友事。师友夹待,虽懦夫亦有立志。予思朱子言为学壁如熬肉,先须用猛火煮,然后用漫火温。予生平工夫全未用猛火煮过,虽略有见识,乃是从悟境得来,偶用功亦不过优游玩索②已耳,如未沸之汤,遽用漫火温之,将愈煮愈不熟矣。以是急思搬进城内,屏除一切,从事于克己之学。镜海、艮峰两先生,亦劝我急搬。
而城外朋友,予亦有思常见者数人,如邵蕙西、吴子序、何子贞、陈岱云是也。蕙西常言:与周公谨交,如饮醇醪③,我两个颇有此风味,故每见辄长谈不舍。子序之为人,予至今不能定其品,然识见最大且精,尝教我云:用功譬若掘井,与其多掘数井而皆不及泉,何若老守一井,力求及泉而用之不竭乎?此语正与予病相合,盖予所谓掘井多而皆不及泉者也。
何子贞与予讲字极相合,谓我真知大源,断不可暴弃。予尝谓天下万事万理皆出于乾坤二卦,即以作字论之:纯以神行,大气鼓荡,脉络周通,潜心内转,此乾道也;结构精巧,向背有法,修短合度,此坤道也。凡乾以神气言,凡坤以形质言,礼乐不可斯须④身,即此道也。乐本于乾,礼本于坤,作字而优游自得真力弥满者,即乐之意也;丝丝入扣转折合法者,即礼之意也。偶与子贞言及此,子贞深以为然,谓渠生平得力尽于此矣。陈岱云与吾处处痛痒相关,此九弟所知者也。
写至此,接得家书,知四弟六弟未得入学,怅怅然。科名有无迟早,总由前定,丝毫不能勉强。吾辈读书,只有两事:一者进德之事,讲求乎诚正修齐⑤之道,以图无忝⑥所生;一者修业之事,操习乎记诵词章之术,以图自卫其身。进德之身,难于尽言,至于修业以卫身,吾请言之。
卫身莫大如谋食。农工商,劳力以求食者也;士,劳心以求食者也。故或食禄于朝,或教授于乡,或为传食之客,或为入幕之宾⑦,皆须计其所业,足以得食而无愧。科名⑧者,食禄之阶也,亦须计吾所业,将来不至尸位素餐⑨,而后得科名而无愧。食之得不得,究通由天作主,予夺由人作主,业之精不精由我作主,然吾未见业果精而终不得食者也。农果力耕,虽有饥馑必有丰年;商果积货,虽有雍滞必有通时;士果能精其业,安见其终不得科名哉?即终不得科名,又岂无他途可以求食者哉?然则特患业之不精耳。
求业之精,别无他法,曰专而已矣。谚曰:“艺多不养身”,谓不专也。吾掘井多而无泉可饮,不专之咎也。诸弟总须力图专业,如九弟志在习字,亦不必尽废他业,但每日习字工夫,断不可不提起精神,随时随事,皆可触悟。四弟六弟,吾不知其心有专嗜⑩否?若志在穷经,则须专守一经,志在作制义,则须专看一家文稿,志在作古文,则须专看一家文集;作各体诗亦然;作试帖亦然;万不可以兼营并骛,兼营则必一无所能矣,切嘱切嘱!千万千万!
此后写信来,诸弟各有专守之业,务须写明,且须详问极言,长篇累牍,使我读其手书,即可知其志向识见。凡专一业之人,必有心得,亦必有疑义。诸弟有心得,可以告我共赏之;有疑义,可以问我共析之。且书信既详,则四千里外之兄弟,不啻晤言一室,乐何如乎?
予生平伦常中,惟兄弟一伦抱愧尤深。盖父亲以其所知者尽以教我,而我不能以吾所知者尽教诸弟,是不孝之大者也。九弟在京年余,进益无多,每一念及,无地自容。嗣后我写诸弟信,总用此格纸,弟宜存留,每年装订成册。其中好处,万不可忽略看过。诸弟写信寄我,亦须用一色格纸,以便装订。
兄国藩手具。
道光二十二年九月十八日
【注释】
①身心国家:修身、养性、治国、齐家,即有关个人和国家之事。
②玩索:玩味索求。
③醇醪(láo):醇香可口的酒酿。
④斯须:些许时间。
⑤诚正修齐:诚意、正心、修身、齐家。
⑥无忝:无辱。
⑦传食之客:即名士官宦所养之食客。入幕之宾:指居高官显爵之位者的幕僚宾客。
⑧科名:通过科举考试而获取功名。
⑨尸位素餐:徒居其位,不谋其事。
⑩专嗜:专门的嗜好。
穷经:研习所有儒家经典著作。制义:为应付科举考试而作的八股文章。
并骛(wù):同时兼顾,此词含有贬义。
不啻(chì):不止,不但,不异于。
【译文】
四位老弟足下:
预计九弟的行程,现在可以到家了。自从在任邱发信之后,至今没有接到第二封信,不胜悬念之至!不知道路上有什么艰难险阻吗?四弟和六弟院试,估计现在应该有结果了,而信差许久也不见来,实在叫人悬望!
我的身体和九弟在京时一样,总以耳鸣为苦。问了吴竹如,他说:“只有静养一种办法,不是药物所能治愈的。”而应酬一天天繁多,我又向来性子浮躁,哪里能实实在在静养?我准备搬到内城住,可以省一半往返路程,现在还没有找到房子。
我时刻悔恨,终没有能够洗涤自新。九弟回去以后,我决定单日读经,双日读史。读经常常是懒散不沉着。读《后汉书》已用朱笔点过八本,虽说都不记得,但比去年读《前汉书》领会要深刻些。九月十一日起,一同研习功课的人商议每次作一文一诗,就在当天申刻用白折写好。我的诗文都为大家所赞赏,但是我在八股文方面没有什么才能,感谢各位先生的好意,实在是惭愧之至。等到下次信差来的时候,可以在信中附几篇文章回家。我懒于在家为考核在职官员做准备,就借此机会练习一下,大概在考试时不至于窘迫吧。
吴竹如近日往来很密切,每次来了便要长谈,所说的都是关于身心、国家的大事。他说有个叫窦兰泉的,云南人,悟道非常精当平实,窦对我也很了解,虽然彼此之间还没有拜访过。竹如一定要我搬进城里住,因为城里的镜海先生可以为师,倭艮峰先生和窦兰泉先生可以为友,师友夹待,就是一个懦夫也要立志。我想朱子说过:“做学问好比熬肉,先要用猛火煮,然后用慢火温。”我生平的功夫,全没用猛火煮过,虽然有些见识,都是悟得的,偶尔用功也不过闲适地体味罢了。好比没有煮熟的汤,马上用温火温,越温越不热。因此,急于想搬进城里去,排除一切杂念,从事于“克己复礼”的学问。镜海、艮峰两先生,也劝我快搬。
城外的朋友,也有想常常见面的几个人,如邵蕙西、吴子序、何子贞、陈岱云。蕙西常说与周公谨交,如喝醇酒,我们两人都有这种感觉,所以每次见面就长谈,舍不得分手。子序的为人,我至今不能确定他的品行,但是见识却是博大精深,曾教我说:“用功好比挖井,与其挖好几口井而看不见泉水,不如老挖一口井,一定要挖到看见泉水,那就取之不尽,用之不竭了。”这几句话正切合我的毛病,因为我就是一个挖井多而均不见泉水的人。
何子贞与我讨论书法非常相合,说我真的懂得书法的诀窍,绝不可自暴自弃。我常常说天下万事万理,都出于乾坤二字,就以书法来说:纯粹用神韵去写,周身大气激荡,脉络周通,潜心内转,这就是乾的道理;结构精巧,向背有法,修短合度,这就是坤的道理。乾,从神韵而言;坤,从形体而论。礼乐不可一刻离身,也是这道理。乐,本于乾;礼,本于坤。写字而优游自得,真力弥满,就是乐的意味了。丝丝入扣,转折合法,就是礼的意味了。偶尔与子贞谈到这些,子贞觉得很对,说他生平得力,全在这些了。陈岱云与我处处痛痒相关,这是九弟知道的。
写到这里,接到家信,知道四弟六弟没有入学,很遗憾!但是科名的有和没有,早或迟,总是生前注定的,一点不能勉强。我们读书,只有两件事:一是进德,讲求诚正修齐的道理,以做到不负一生;一是修业,操习记诵词章的技巧,以做到自立保身。进德的事,难以尽言。至于修业保身,我来说一说。
保身没有比谋生更大的事了。农、工、商劳力,是谋生;士人劳心,也是谋生。所以说,或者在朝廷当官拿俸禄,或者在家乡教书以糊口,或者做传达的事当食客,或者参加人家的府幕做宾客,都是用自己所修的业,达到谋生无愧于心的满足。科名,是当官拿俸禄的阶梯,也要衡量自己学业如何,将来不至于尸位素餐,得了科名心里不感惭愧。谋生谋得谋不得,归根结底由天做主,予夺由人做主,业精不精全由自己做主。然而我没有见过业精而始终无法谋生的人。农夫如果努力耕种,虽然会有饥荒,但一定也会有丰岁。商人如果积藏了货物,虽然会有积压,但一定会有畅销的时候。读书人如果能精学业,那怎见得他不会有科名呢?就是终究得不到科名,又怎见得不会有其他谋生的途径呢?因此说,只怕业不精了。
要求业精,没有别的办法,只要专一罢了。谚语说:“技艺多了不能够养身”,是说他不专一。我挖井多而没有泉水可饮,是不专的过错。各位弟弟要力求专精,如九弟志在书法,也不必完全废弃其他,但每天写字的工夫,不可不提起精神,随时随便什么事,都可以触动灵感。四弟六弟,我不知道他们有专门的爱好没有?如果志向在研习经典,那么应该专门研究一种经典。如果志向在八股文,那么应该专门研究一家的文稿。如果志向在作古文,那么应该专门看一家的文集。作各种体裁的诗也一样,作试帖也一样,万万不可以兼营并骛,样样去学一定一无所长。切嘱切嘱!千万千万!
以后写信来,各位弟弟专攻的学业,务必写明,并且要详细提出问题,详述自己的心得,长篇累牍地写来,使我读了之后,就可以知道你们的志趣和见识。大凡修业专一的人,一定会有心得,也一定有疑问。弟弟们有心得,告诉我可以一起分享;有疑问,告诉我可以一起来分析。并且写得越详细越好,那么四千里外的兄弟,好像在一间房里见面,那是何等快乐的事啊!
我生平在伦常之中,只有兄弟这一伦,愧疚太深。因为父亲把他所知道的,都教给了我。而我不能把我所知道的,全部教给弟弟们,真是大不孝!九弟在京城一年多,进步不多,每一想起,真是无地自容。以后我给弟弟写信,总用这种格子纸,弟弟们要留着,每年订成一册,其中的好处,万不可以随便轻视。弟弟们写信寄我,也要用一色格子纸,以便装订。
兄国藩手具。
道光二十二年九月十八日
quan xue pian zhi zhu di· shu qiu xue zhi fang fa
【 yuan wen】
si wei lao di zu xia:
jiu di xing cheng, ji ci shi ke yi dao jia。 zi ren qiu fa xin zhi hou, zhi jin wei jie dao di er feng xin, bu sheng xuan xuan, bu zhi dao shang you shen jian xian fou? si di、 liu di yuan shi, ji ci shi ying you xin, er zhe cha jiu bu jian lai, shi shen xuan wang。
yu shen ti jiao jiu di zai jing shi yi yang, zong yi er ming wei ku。 wen zhi wu zhu ru。 yun zhi you jing yang yi fa, fei yao wu suo neng wei li。 er ying chou ri fan, yu you su xing fu zao, he neng zhe shi jing yang? ni ban jin nei cheng zhu, ke sheng yi ban wu wei zhi wang hai, xian zai shang wei zhao de。
yu shi shi ri hui, zhong wei neng xi di zi xin。 jiu di gui qu zhi hou, yu ding gang ri du jing rou ri du shi zhi fa。 du jing chang lan san bu chen zhe。 du《 hou han shu》 xian yi dan bi dian guo ba ben, sui quan bu ji yi, er jiao zhi qu nian du《 qian han shu》 ling hui jiao shen。 jiu yue shi yi ri qi, tong ke ren yi mei ke yi wen yi shi, ji yu ben ri shen ke yong bai zhe xie。 yu wen shi ji wei tong ke ren suo zan shang, ran yu yu ba gu jue wu shi xue, sui gan zhu jun jiang jie zhi yin, shi ze zi kui yu shen ye。 dai xia ci zhe cha lai, ke fu ke wen shu pian hui jia。 yu ju jia lan zuo kao cha gong fu, ji jie ci yi mo li kao ju, huo yi bu zhi lin chang jiong po er。
wu zhu ru jin ri wang lai ji mi, lai ze zuo jing ri zhi tan, suo yan jie shen xin guo jia① da dao li。 qu yan you dou lan quan zhe, yun nan ren, jian dao ji jing dang ping shi, dou yi shen zhi yu zhe, bi ci xian shang wei bai wang。 zhu ru bi yao yu ban jin cheng zhu, gai cheng nei jing hai xian sheng ke yi shi shi, wo gen feng xian sheng、 dou lan quan ke yi you shi。 shi you jia dai, sui nuo fu yi you li zhi。 yu si zhu zi yan wei xue bi ru ao rou, xian xu yong meng huo zhu, ran hou yong man huo wen。 yu sheng ping gong fu quan wei yong meng huo zhu guo, sui lve you jian shi, nai shi cong wu jing de lai, ou yong gong yi bu guo you you wan suo② yi er, ru wei fei zhi tang, ju yong man huo wen zhi, jiang yu zhu yu bu shu yi。 yi shi ji si ban jin cheng nei, ping chu yi qie, cong shi yu ke ji zhi xue。 jing hai、 gen feng liang xian sheng, yi quan wo ji ban。
er cheng wai peng you, yu yi you si chang jian zhe shu ren, ru shao hui xi、 wu zi xu、 he zi zhen、 chen dai yun shi ye。 hui xi chang yan: yu zhou gong jin jiao, ru yin chun lao③, wo liang ge po you ci feng wei, gu mei jian zhe chang tan bu she。 zi xu zhi wei ren, yu zhi jin bu neng ding qi pin, ran shi jian zui da qie jing, chang jiao wo yun: yong gong pi ruo jue jing, yu qi duo jue shu jing er jie bu ji quan, he ruo lao shou yi jing, li qiu ji quan er yong zhi bu jie hu? ci yu zheng yu yu bing xiang he, gai yu suo wei jue jing duo er jie bu ji quan zhe ye。
he zi zhen yu yu jiang zi ji xiang he, wei wo zhen zhi da yuan, duan bu ke bao qi。 yu chang wei tian xia wan shi wan li jie chu yu qian kun er gua, ji yi zuo zi lun zhi: chun yi shen xing, da qi gu dang, mai luo zhou tong, qian xin nei zhuan, ci qian dao ye; jie gou jing qiao, xiang bei you fa, xiu duan he du, ci kun dao ye。 fan qian yi shen qi yan, fan kun yi xing zhi yan, li le bu ke si xu④ shen, ji ci dao ye。 le ben yu qian, li ben yu kun, zuo zi er you you zi de zhen li mi man zhe, ji le zhi yi ye; si si ru kou zhuan zhe he fa zhe, ji li zhi yi ye。 ou yu zi zhen yan ji ci, zi zhen shen yi wei ran, wei qu sheng ping de li jin yu ci yi。 chen dai yun yu wu chu chu tong yang xiang guan, ci jiu di suo zhi zhe ye。
xie zhi ci, jie de jia shu, zhi si di liu di wei de ru xue, chang chang ran。 ke ming you wu chi zao, zong you qian ding, si hao bu neng mian qiang。 wu bei du shu, zhi you liang shi: yi zhe jin de zhi shi, jiang qiu hu cheng zheng xiu qi⑤ zhi dao, yi tu wu tian⑥ suo sheng; yi zhe xiu ye zhi shi, cao xi hu ji song ci zhang zhi shu, yi tu zi wei qi shen。 jin de zhi shen, nan yu jin yan, zhi yu xiu ye yi wei shen, wu qing yan zhi。
wei shen mo da ru mou shi。 nong gong shang, lao li yi qiu shi zhe ye; shi, lao xin yi qiu shi zhe ye。 gu huo shi lu yu chao, huo jiao shou yu xiang, huo wei chuan shi zhi ke, huo wei ru mu zhi bin⑦, jie xu ji qi suo ye, zu yi de shi er wu kui。 ke ming⑧ zhe, shi lu zhi jie ye, yi xu ji wu suo ye, jiang lai bu zhi shi wei su can⑨, er hou de ke ming er wu kui。 shi zhi de bu de, jiu tong you tian zuo zhu, yu duo you ren zuo zhu, ye zhi jing bu jing you wo zuo zhu, ran wu wei jian ye guo jing er zhong bu de shi zhe ye。 nong guo li geng, sui you ji jin bi you feng nian; shang guo ji huo, sui you yong zhi bi you tong shi; shi guo neng jing qi ye, an jian qi zhong bu de ke ming zai? ji zhong bu de ke ming, you qi wu ta tu ke yi qiu shi zhe zai? ran ze te huan ye zhi bu jing er。
qiu ye zhi jing, bie wu ta fa, yue zhuan er yi yi。 yan yue:“ yi duo bu yang shen”, wei bu zhuan ye。 wu jue jing duo er wu quan ke yin, bu zhuan zhi jiu ye。 zhu di zong xu li tu zhuan ye, ru jiu di zhi zai xi zi, yi bu bi jin fei ta ye, dan mei ri xi zi gong fu, duan bu ke bu ti qi jing shen, sui shi sui shi, jie ke chu wu。 si di liu di, wu bu zhi qi xin you zhuan shi⑩ fou? ruo zhi zai qiong jing, ze xu zhuan shou yi jing, zhi zai zuo zhi yi, ze xu zhuan kan yi jia wen gao, zhi zai zuo gu wen, ze xu zhuan kan yi jia wen ji; zuo ge ti shi yi ran; zuo shi tie yi ran; wan bu ke yi jian ying bing wu, jian ying ze bi yi wu suo neng yi, qie zhu qie zhu! qian wan qian wan!
ci hou xie xin lai, zhu di ge you zhuan shou zhi ye, wu xu xie ming, qie xu xiang wen ji yan, chang pian lei du, shi wo du qi shou shu, ji ke zhi qi zhi xiang shi jian。 fan zhuan yi ye zhi ren, bi you xin de, yi bi you yi yi。 zhu di you xin de, ke yi gao wo gong shang zhi; you yi yi, ke yi wen wo gong xi zhi。 qie shu xin ji xiang, ze si qian li wai zhi xiong di, bu chi wu yan yi shi, le he ru hu?
yu sheng ping lun chang zhong, wei xiong di yi lun bao kui you shen。 gai fu qin yi qi suo zhi zhe jin yi jiao wo, er wo bu neng yi wu suo zhi zhe jin jiao zhu di, shi bu xiao zhi da zhe ye。 jiu di zai jing nian yu, jin yi wu duo, mei yi nian ji, wu di zi rong。 si hou wo xie zhu di xin, zong yong ci ge zhi, di yi cun liu, mei nian zhuang ding cheng ce。 qi zhong hao chu, wan bu ke hu lve kan guo。 zhu di xie xin ji wo, yi xu yong yi se ge zhi, yi bian zhuang ding。
xiong guo fan shou ju。
dao guang er shi er nian jiu yue shi ba ri
【 zhu shi】
① shen xin guo jia: xiu shen、 yang xing、 zhi guo、 qi jia, ji you guan ge ren he guo jia zhi shi。
② wan suo: wan wei suo qiu。
③ chun lao(láo): chun xiang ke kou de jiu niang。
④ si xu: xie xu shi jian。
⑤ cheng zheng xiu qi: cheng yi、 zheng xin、 xiu shen、 qi jia。
⑥ wu tian: wu ru。
⑦ chuan shi zhi ke: ji ming shi guan huan suo yang zhi shi ke。 ru mu zhi bin: zhi ju gao guan xian jue zhi wei zhe de mu liao bin ke。
⑧ ke ming: tong guo ke ju kao shi er huo qu gong ming。
⑨ shi wei su can: tu ju qi wei, bu mou qi shi。
⑩ zhuan shi: zhuan men de shi hao。
qiong jing: yan xi suo you ru jia jing dian zhu zuo。 zhi yi: wei ying fu ke ju kao shi er zuo de ba gu wen zhang。
bing wu(wù): tong shi jian gu, ci ci han you bian yi。
bu chi(chì): bu zhi, bu dan, bu yi yu。
【 yi wen】
si wei lao di zu xia:
yu ji jiu di de xing cheng, xian zai ke yi dao jia le。 zi cong zai ren qiu fa xin zhi hou, zhi jin mei you jie dao di er feng xin, bu sheng xuan nian zhi zhi! bu zhi dao lu shang you shen me jian nan xian zu ma? si di he liu di yuan shi, gu ji xian zai ying gai you jie guo le, er xin cha xu jiu ye bu jian lai, shi zai jiao ren xuan wang!
wo de shen ti he jiu di zai jing shi yi yang, zong yi er ming wei ku。 wen le wu zhu ru, ta shuo:“ zhi you jing yang yi zhong ban fa, bu shi yao wu suo neng zhi yu de。” er ying chou yi tian tian fan duo, wo you xiang lai xing zi fu zao, na li neng shi shi zai zai jing yang? wo zhun bei ban dao nei cheng zhu, ke yi sheng yi ban wang fan lu cheng, xian zai hai mei you zhao dao fang zi。
wo shi ke hui hen, zhong mei you neng gou xi di zi xin。 jiu di hui qu yi hou, wo jue ding dan ri du jing, shuang ri du shi。 du jing chang chang shi lan san bu chen zhe。 du《 hou han shu》 yi yong zhu bi dian guo ba ben, sui shuo dou bu ji de, dan bi qu nian du《 qian han shu》 ling hui yao shen ke xie。 jiu yue shi yi ri qi, yi tong yan xi gong ke de ren shang yi mei ci zuo yi wen yi shi, jiu zai dang tian shen ke yong bai zhe xie hao。 wo de shi wen dou wei da jia suo zan shang, dan shi wo zai ba gu wen fang mian mei you shen me cai neng, gan xie ge wei xian sheng de hao yi, shi zai shi can kui zhi zhi。 deng dao xia ci xin cha lai de shi hou, ke yi zai xin zhong fu ji pian wen zhang hui jia。 wo lan yu zai jia wei kao he zai zhi guan yuan zuo zhun bei, jiu jie ci ji hui lian xi yi xia, da gai zai kao shi shi bu zhi yu jiong po ba。
wu zhu ru jin ri wang lai hen mi qie, mei ci lai le bian yao chang tan, suo shuo de dou shi guan yu shen xin、 guo jia de da shi。 ta shuo you ge jiao dou lan quan de, yun nan ren, wu dao fei chang jing dang ping shi, dou dui wo ye hen le jie, sui ran bi ci zhi jian hai mei you bai fang guo。 zhu ru yi ding yao wo ban jin cheng li zhu, yin wei cheng li de jing hai xian sheng ke yi wei shi, wo gen feng xian sheng he dou lan quan xian sheng ke yi wei you, shi you jia dai, jiu shi yi ge nuo fu ye yao li zhi。 wo xiang zhu zi shuo guo:“ zuo xue wen hao bi ao rou, xian yao yong meng huo zhu, ran hou yong man huo wen。” wo sheng ping de gong fu, quan mei yong meng huo zhu guo, sui ran you xie jian shi, dou shi wu de de, ou er yong gong ye bu guo xian shi di ti wei ba le。 hao bi mei you zhu shu de tang, ma shang yong wen huo wen, yue wen yue bu re。 yin ci, ji yu xiang ban jin cheng li qu, pai chu yi qie za nian, cong shi yu“ ke ji fu li” de xue wen。 jing hai、 gen feng liang xian sheng, ye quan wo kuai ban。
cheng wai de peng you, ye you xiang chang chang jian mian de ji ge ren, ru shao hui xi、 wu zi xu、 he zi zhen、 chen dai yun。 hui xi chang shuo yu zhou gong jin jiao, ru he chun jiu, wo men liang ren dou you zhe zhong gan jiao, suo yi mei ci jian mian jiu chang tan, she bu de fen shou。 zi xu de wei ren, wo zhi jin bu neng que ding ta de pin xing, dan shi jian shi que shi bo da jing shen, zeng jiao wo shuo:“ yong gong hao bi wa jing, yu qi wa hao ji kou jing er kan bu jian quan shui, bu ru lao wa yi kou jing, yi ding yao wa dao kan jian quan shui, na jiu qu zhi bu jin, yong zhi bu jie le。” zhe ji ju hua zheng qie he wo de mao bing, yin wei wo jiu shi yi ge wa jing duo er jun bu jian quan shui de ren。
he zi zhen yu wo tao lun shu fa fei chang xiang he, shuo wo zhen de dong de shu fa de jue qiao, jue bu ke zi bao zi qi。 wo chang chang shuo tian xia wan shi wan li, dou chu yu qian kun er zi, jiu yi shu fa lai shuo: chun cui yong shen yun qu xie, zhou shen da qi ji dang, mai luo zhou tong, qian xin nei zhuan, zhe jiu shi qian de dao li; jie gou jing qiao, xiang bei you fa, xiu duan he du, zhe jiu shi kun de dao li。 qian, cong shen yun er yan; kun, cong xing ti er lun。 li le bu ke yi ke li shen, ye shi zhe dao li。 le, ben yu qian; li, ben yu kun。 xie zi er you you zi de, zhen li mi man, jiu shi le de yi wei le。 si si ru kou, zhuan zhe he fa, jiu shi li de yi wei le。 ou er yu zi zhen tan dao zhe xie, zi zhen jiao de hen dui, shuo ta sheng ping de li, quan zai zhe xie le。 chen dai yun yu wo chu chu tong yang xiang guan, zhe shi jiu di zhi dao de。
xie dao zhe li, jie dao jia xin, zhi dao si di liu di mei you ru xue, hen yi han! dan shi ke ming de you he mei you, zao huo chi, zong shi sheng qian zhu ding de, yi dian bu neng mian qiang。 wo men du shu, zhi you liang jian shi: yi shi jin de, jiang qiu cheng zheng xiu qi de dao li, yi zuo dao bu fu yi sheng; yi shi xiu ye, cao xi ji song ci zhang de ji qiao, yi zuo dao zi li bao shen。 jin de de shi, nan yi jin yan。 zhi yu xiu ye bao shen, wo lai shuo yi shuo。
bao shen mei you bi mou sheng geng da de shi le。 nong、 gong、 shang lao li, shi mou sheng; shi ren lao xin, ye shi mou sheng。 suo yi shuo, huo zhe zai chao ting dang guan na feng lu, huo zhe zai jia xiang jiao shu yi hu kou, huo zhe zuo chuan da de shi dang shi ke, huo zhe can jia ren jia de fu mu zuo bin ke, dou shi yong zi ji suo xiu de ye, da dao mou sheng wu kui yu xin de man zu。 ke ming, shi dang guan na feng lu de jie ti, ye yao heng liang zi ji xue ye ru he, jiang lai bu zhi yu shi wei su can, de le ke ming xin li bu gan can kui。 mou sheng mou de mou bu de, gui gen jie di you tian zuo zhu, yu duo you ren zuo zhu, ye jing bu jing quan you zi ji zuo zhu。 ran er wo mei you jian guo ye jing er shi zhong wu fa mou sheng de ren。 nong fu ru guo nu li geng zhong, sui ran hui you ji huang, dan yi ding ye hui you feng sui。 shang ren ru guo ji zang le huo wu, sui ran hui you ji ya, dan yi ding hui you chang xiao de shi hou。 du shu ren ru guo neng jing xue ye, na zen jian de ta bu hui you ke ming ne? jiu shi zhong jiu de bu dao ke ming, you zen jian de bu hui you qi ta mou sheng de tu jing ne? yin ci shuo, zhi pa ye bu jing le。
yao qiu ye jing, mei you bie de ban fa, zhi yao zhuan yi ba le。 yan yu shuo:“ ji yi duo le bu neng gou yang shen”, shi shuo ta bu zhuan yi。 wo wa jing duo er mei you quan shui ke yin, shi bu zhuan de guo cuo。 ge wei di di yao li qiu zhuan jing, ru jiu di zhi zai shu fa, ye bu bi wan quan fei qi qi ta, dan mei tian xie zi de gong fu, bu ke bu ti qi jing shen, sui shi sui bian shen me shi, dou ke yi chu dong ling gan。 si di liu di, wo bu zhi dao ta men you zhuan men de ai hao mei you? ru guo zhi xiang zai yan xi jing dian, na me ying gai zhuan men yan jiu yi zhong jing dian。 ru guo zhi xiang zai ba gu wen, na me ying gai zhuan men yan jiu yi jia de wen gao。 ru guo zhi xiang zai zuo gu wen, na me ying gai zhuan men kan yi jia de wen ji。 zuo ge zhong ti cai de shi ye yi yang, zuo shi tie ye yi yang, wan wan bu ke yi jian ying bing wu, yang yang qu xue yi ding yi wu suo chang。 qie zhu qie zhu! qian wan qian wan!
yi hou xie xin lai, ge wei di di zhuan gong de xue ye, wu bi xie ming, bing qie yao xiang xi ti chu wen ti, xiang shu zi ji de xin de, chang pian lei du di xie lai, shi wo du le zhi hou, jiu ke yi zhi dao ni men de zhi qu he jian shi。 da fan xiu ye zhuan yi de ren, yi ding hui you xin de, ye yi ding you yi wen。 di di men you xin de, gao su wo ke yi yi qi fen xiang; you yi wen, gao su wo ke yi yi qi lai fen xi。 bing qie xie de yue xiang xi yue hao, na me si qian li wai de xiong di, hao xiang zai yi jian fang li jian mian, na shi he deng kuai le de shi a!
wo sheng ping zai lun chang zhi zhong, zhi you xiong di zhe yi lun, kui jiu tai shen。 yin wei fu qin ba ta suo zhi dao de, dou jiao gei le wo。 er wo bu neng ba wo suo zhi dao de, quan bu jiao gei di di men, zhen shi da bu xiao! jiu di zai jing cheng yi nian duo, jin bu bu duo, mei yi xiang qi, zhen shi wu di zi rong。 yi hou wo gei di di xie xin, zong yong zhe zhong ge zi zhi, di di men yao liu zhe, mei nian ding cheng yi ce, qi zhong de hao chu, wan bu ke yi sui bian qing shi。 di di men xie xin ji wo, ye yao yong yi se ge zi zhi, yi bian zhuang ding。
xiong guo fan shou ju。
dao guang er shi er nian jiu yue shi ba ri
免责声明:「曾国藩家书劝学篇 致诸弟·述求学之方法」本章内容出自「曾国藩家书」,文笔优美俱佳,章节内容(即本文)收集于网络,版权归原作者,只代表作者观点和本站无关,如果您认为本站转载侵犯了您的权益,请联系我们删除。